ارتودنسی شاخه ای از دندانپزشکی است. متخصص ارتودنسی بیمارانی را درمان می کند که موقعیت دندان های آنها بصورت نامرتب و نامناسب می باشد و یا فک آنها بصورت نامناسب روی هم جفت می شود که در نهایت به ناقرینگی فک بالا و پایین منجر می شود.
علم ارتودنسی همچنین شامل درمان ها و کنترل انواع مختلف رشد بافت های صورت، ارتوپدی فک و صورت و همچنین درمان شکل و تکامل فکین (دو فک) می باشد. یک متخصص ارتودنسی ارتودنتیست نامیده می شود.
علم ارتودنسی همچنین شامل دندانپزشکی زیبایی می باشد هنگامی که هدف بیمار از آمدن به مطب متخصص ارتودنسی تغییر در ظاهر و فرم صورت و زیبایی می باشد. متخصص ارتودنسی از انواع مختلفی از ابزارها و دستگاههایی مانند دستگاه هدگیر، پلاک ها، براکت ها و.. استفاده می کند که به درمان ارتودنسی کمک می کند. متخصص ارتودنسی با کمک گرفتن از این دستگاه ها می تواند فضاهای باز بین دندان ها را ببندد، شیب دندان ها را اصلاح کند و همچنین ردیف کردن دندان های نامرتب، اصلاح طرز صحبت کردن بیمار، طرز غذا خوردن، اصلاح سلامت طولانی مدت لثه ها و دندان ها و همچنین جلوگیری از یکسری فرسایش هایی که بدلیل ناهمپوشانی دندان ها روی همدیگر قرار می گیرد.
مال اکلوژن از نظر ادبی به معنای قرارگیری نامناسب و یا عدم جفت شدگی دندان های فک بالا و پایین می باشد. در برخی کودکان دندانها و فک بصورت ایده آل و کامل تکامل پیدا نکرده است. مال اکلوژن ها دندانهایی هستند که بطور نامرتب روی هم قرارگرفته و یا در مسیر اصلی خود تکامل پیدا نکرده اند و یا رابطه آنها با سطح استخوان فکین و ترتیب آنها بصورت مناسبی نمی باشد. البته علت مال اکلوژن ممکن است به دلیل ناهنجاریها، ضربه به دندان ها، فک و صورت بوجود آمده باشد و یا اینکه بدلیل مکیدن انگشت شست و یا دلایل دیگری که ناشناخته می باشد. مکیدن انگشت شست در یک ناحیه باعث تغییر شکل و یا دفرمه شدن دندان و استخوان آن ناحیه می شود. برای اصلاح این ناهنجاری بهترین درمان جلوگیری از این نوع عادت می باشد که بیمار از مکیدن انگشت شست خودداری کند.
بطور کلی مال اکلوژن یک بیماری نیست و تأثیری بر سلامت فیزیکی نمی گذارند و تنوعی در قرارگیری موقعیت دندان ها می باشد. بهر حال این نوع ناقرینگی و نامرتبی دندان ها می تواند تأثیر مستقیمی بر ظاهر صورت فرد بگذارد و از لحاظ اجتماعی فرد اعتماد به نفس خود را در جامعه از دست بدهد و یا حتی با پیشرفت ناهنجاری دندانی شخص دچار نوعی افسردگی خواهد شد. می توان گفت که ناهنجاریهای خیلی شدید میتواند بر نوع خوردن، صحبت کردن و یا حتی چگونگی تمیزکردن دندان ها تأثیر بگذارد. سلامت دهان و دندان کشور انگلستان به این نکته تأکید کرده است که تقریباً یک سوم بچه های 12 ساله نیاز به درمان ارتودنسی دارند.
– درمان این نوع بیماران نه تنها ظاهر بیمار را اصلاح می کند، بلکه با درمان ارتودنسی این نوع دندان ها از صدمه و آسیب دیدن حفظ می شوند چرا که بسیار خطرناک می باشند و بیمار با کوچکترین تصادف و یا ورزش رزمی ممکن است به دندان هایش صدمه بزند.
– اگر فک بیمار خیلی تنگ باشد و کمبود فضا داشته باشیم این نوع دندان ها نمی توانند در جای خود بصورت ایده آل رشد کنند و قرار بگیرند. در این نوع درمان ها ممکن است متخصص ارتودنسی یک یا دو دندان را یا بعضی از دندان ها را بکشد که بتواند فضای کافی را برای دندان های دیگر جهت قرارگرفتن و یا چیدمان ایده آل ایجاد کند و دندان های دیگر بتوانند با ترتیب مناسبی سر جای خود قرار بگیرند.
– در برخی بیماران بزرگسال یکسری دندان ها به دلیل دیرافتادن دندان های شیری و یا کمبود فضا در استخوان محبوس می شوند و یا اینکه بالاتر از لثه رشد نمی کنند.
– قرار نگرفتن دندان های فک بالا و پایین روی هم بصورت ایده آل- خصوصاً هنگامی که دهان بسته می باشد دندان ها کاملاً مشخص و بیرون زده و ناقرینه می باشند و ترتیب و ظاهر خوبی ندارند.
اووربایت یا دیپ بایت (دندان های بالا بیش از اندازه روی دندان های پایین را پوشانده اند) – هنگامی که دندان های بالا بیش از اندازه روی دندان های پایین قرار بگیرند احتمال اصطکاک بین دندان های بالا و پایین زیاد می شود و باعث آسیب به بافت های نرم و کام بیمار می شود.
– هنگامی که دندان های فک پایین جلوتر از دندان های فک بالا باشد و یا به عبارت دیگر دندان های بالا داخل دندان های پایین قرار بگیرد.
– هنگامی که فقط قسمت های خلفی فک بالا و پایین روی هم همپوشانی دارند و قسمت قدامی دندان ها روی هم قرار نمیگیرد.
– هنگامی که اختلاف فک بالا و پایین به فاصله بسیار زیادی از هم می باشد به عبارتی می توان سگ های بولداگ را که فک پایین بسیار جلویی دارند مثال زد.
– طرز ایده آل جفت شدن دندان های فک بالا و پایین به این صورت است که دندان های فک بالا کاملاً کلیه دندان های فک پایین را دربربگیرد یا به عبارت دیگر دندان های فک پایین باید زیرمجموعه ای ازدندان های فک بالا باشد. اگر دندان فک بالا بصورتی باشد که داخل دندان فک پایین قرار بگیرد این نوع ناهنجاری را کراس بایت می گویند.
– گاهی اوقات بین دندان های قدامی و خلفی فضای بیش از اندازه می باشد بصورتی که به مرور زمان لثه ها در آن ناحیه با تحلیل روبرو خواهد شد. درمان های ارتودنسی در این مرحله به چند قسمت تقسیم می شوند. اگر بیمار دچار ناهنجاری های فکی باشد بهتر است که درمان های ارتودنسی را قبل از جهش رشدی -در دخترها 9 تا 11 سال (قبل از قاعدگی) و در پسرها تا قبل از13 سالگی می باشد- قابل انجام است. به این دلیل که در این مرحله جهش رشدی هنوز اتفاق نیافتاده است و استخوان ها بصورت خمیر بسیار نرمی هستند و در صورت ناهنجاری استخوانی متخصص ارتودنسی قادر است کلیه حرکات ارتوپدیک فکی را مهار، رشد فکین را تغییر داده، ناقرینگی و یا قرینه سازی فکین را امکان پذیر کند. اما در سنین بعد از جهش رشدی مثلاً در دخترها بعد از قاعدگی و در پسرها بعد از13 سالگی تغییرات استخوانی به سختی انجام پذیر خواهد بود و شاید هم انجام پذیر نخواهد بود چرا که رشد استخوان ثابت شده و اگر بیمار دچار ناهنجاری های فکی و اسکلتالی باشد ممکن است به درمان های سخت جراحی در سنین 18 سالگی به بعد که رشد استخوانی در آنها ثابت می شود امکان پذیر باشد و یا اینکه با کشیدن دندان ها به درمان های جبرانی ارتودنسی بیانجامد. کودکانی که دچار شکاف کام و یا لب هستند اکثراً دچار تنگی فک بالا و دندان های نهفته می باشند یک فاز درمانی شان را در سنین قبل از جهش رشدی می توان انجام داد و مسیر دندان های نهفته را باز کرد که بتوانند به راحتی به ناحیه حفره دهانی رشد پیدا بکنند و در فاز دوم درمان بعد از جهش رشدی و تکامل دندان های دائمی آنها به ادامه درمان زیبایی آنها بیانجامد. نکته مهمی که در اینجا باید به آن اشاره کرد بهداشت خیلی خوب دهان و دندان می باشد که قبل از شروع درمان ارتودنسی از ضروریات می باشد. زمانی درمان ارتودنسی را می توان آغاز کرد که دهان و دندان به یک بهداشت ایده آلی رسیده باشد. یکی از فرآیند طرح درمان ارتودنسی آماده سازی دهان و دندان می باشد. هرگونه ناهنجاری دندانی، پوسیدگی، جرم و پلاک روی دندانها، پوسیدگی های عمیق، پرکردگی های شکسته شده، ریشه های شکسته شده و هرگونه آلودگی و عفونت داخل دهان باید قبل از شروع درمان ارتودنسی توسط دندانپزشک عمومی اصلاح شود و حتماً آموزش های لازم به بیمار جهت نگهداری بهداشت دهان و دندان در طول درمان ارتودنسی از قبیل شستشو با محلول آب و نمک، دهان شویه، مسواک های بین دندانی ارتودنسی، نخ دندان ارتودنسی و تغذیه مناسب داده شود. مسلماً بیمارانی که در طول درمان ارتودنسی بهداشت پایینی دارند با مشکلات بسیاری در طول مسیر ارتودنسی مواجه خواهند شد و مسلماً دندان های آنها بیشتر مستعد پوسیدگی خواهد شد.
شروع درمان ارتودنسی در برخی مقالات سن 7 سالگی و در برخی مقالات از زمانی که بیمار بتواند روی صندلی دندانپزشکی بنشیند و همکاری با متخصص ارتودنسی داشته باشد درمان ارتودنسی را می توان آغاز کرد.
جهت شروع طرح درمان ارتودنسی پیش نیازهایی وجود دارد تا به یک طرح درمان خوب و ایده آل ختم شود از قبیل:
دستگاه های ارتودنسی دو نوع می باشند: ثابت و متحرک
– براکتها شامل براکت و سیم ارتودنسی می باشد و همچنین بندهایی که در اطراف دندان های آسیایی به عنوان لنگرگاه از آنها استفاده می شود که نیروهای ارتودنسی را بتوان در آن قسمت ها کنترل کرد. براکتها معمولاً به دندان های جلو و بندها به دندان های آسیایی خلفی وصل می شوند. سیم های ارتودنسی که معمولاً به شکل قوس فک دهانی می باشند در مسیر براکتها قرار گرفته و بوسیله رابرهایی سیم ارتودنسی را به براکت ها وصل می کند که همین وصل شدن باعث چرخش و اعمال نیروی دندانی می شود. البته یکسری از براکتها هستند که بصورت خودکار دارای کلیپ ها و قفل هایی هستند که نیازی به رابرهای رنگی پلاستیکی نمی باشند. در استفاده از براکتها معمولاً بیمارها جهت تنظیم نیروها هر 21 روز و یا هر سه هفته یکبار به مطب متخصص ارتودنسی مراجعه می کنند و درمان ها با توجه به ناهنجاری ها و نوع همکاری بیماران از 6 ماه تا 24 ماه بطول می انجامد. امروزه اکثر کودکان و نوجوانان به سمت براکتهای بیرنگ و شفاف و یا رنگی می روند که ظاهر بهتری در اجتماع دارند.
– معمولاً این نوع فضا نگهدارنده ها در بیماران خردسالی که در محدوده دندان های شیری و دائمی می باشند و دندان های شیری آنها باید تا زمان خود در دهان وجود داشته باشد اما به دلایل مختلف پوسیدگی، ضربه و یا تصادف زودتر از موعد از بین می روند فضای آنها باید نگه داشته شود تا دندان دائمی که در زیر لثه در استخوان لثه قرارگرفته است در زمان مناسب بتواند در جای مناسب رشد پیدا بکند.
– زمانی که بیمار دچار تانگ تراستینگ (tounge trusting) می باشد و یا اینکه انگشت شست خود را می مکد و یا فک بالای ایشان تنگ می باشد می توان از این نوع دستگاه ها استفاده کرد : دستگاه های عادت شکن – دستگاه های گسترش دهنده کامی که داخل دهان به دندان های آنها متصل می شود.دستگاه های ارتودنسی متحرکاین نوع دستگاه ها معمولاً در درمان های خیلی ساده و نه خیلی پیچیده استفاده می شوند. مثلاً اگر بیمار نیاز به ترک عادت مکیدن انگشت شست داشته باشد و یا اینکه دندان های قدامی آنها خیلی بصورت ملایم دچار یک ناهمپوشانی ملایم باشند از دستگاه متحرک استفاده می شود. البته این نوع دستگاه ها را در هنگام غذاخوردن می توان از دهان خارج کرد، تمیز کرد و بیمار می تواند مسواک زده و از نخ دندان استفاده کند و دوباره دستگاه متحرک را سر جای خود قرار دهد. متخصص ارتودنسی گاهی به بیماران توصیه می کند که در هنگام انجام یکسری بازی ها و ورزشها برای جلوگیری از هرگونه آسیب به وسیله ارتودنسی می بایست دستگاه را از دهان خود بیرون بیاورند.
– یکسری از پلاک های شفاف نامرئی که امروزه بجای براکت های فلزی جهت مرتب کردن دندان ها استفاده می شود زیاد در دهان مشخص نمی باشند و بیمار می تواند آنها را از دهان خارج کرده و به بهداشت خود بپردازد مسواک و نخ دندان استفاده کند و موادغذایی را براحتی بجود و بعد دوباره می تواند از آن استفاده کند.
– این نوع دستگاه ها دستگاه های ارتوپدیک هستند که به براکت های دندان های بالا و فک بالا وصل می شوند و معمولاً در بیمارانی که دچار کوچکی فک پایین می باشند از این دستگاه استفاده می شود که هم نوع گردنی و هم نوع سری آن مورد استفاده قرار می گیرد. کار این نوع دستگاه مهار فک بالا از رشد افقی و عمودی و رشد فک پایین می باشد.
– معمولاً زمانی استفاده می شود که می خواهیم از فشار لب ها بر روی دندان ها جلوگیری شود یک حائلی پشت لبها و گونه ها قرار میگیرد که از فشار گونه ها و لب ها به دندان ها جلوگیری می کند.
– در صورتی که بیمار دچار تنگی فک بالا باشد از این نوع دستگاه ها جهت باز کردن فک بالا استفاده می شود و ممکن است پیچی در وسط آن قرار گرفته باشد که به بیمار آموزش داده می شود که هر روز و یا هفته ای یکبار آنها را جهت بازشدن فک بالا فعال کنند.
– معمولاً در پایان درمان ارتودنسی هرگونه چرخش ها و تغییرات روی دندان ها باید بعد از درمان ارتودنسی تا مدتی سر جای خود نگه داشته شوند تا دندان ها موقعیت جدید خود را حفظ کرده و بافت های اطراف به موقعیت جدید سازگار شوند به عبارت دیگر جلوگیری از هرگونه برگشت پذیری می باشد. این نوع نگهدارنده ها (retainers) میتوانند بصورت ثابت و یا متحرک باشند.
– که جایگزینی برای فضانگهدارنده های ثابت می باشند.
– معمولاً بیمارانی که دچار ناهنجاری در استخوان و یا تحلیل استخوان و لثه هستند و یا دندان هایی که دچار ناراحتی لثه هستند از اسپیلینت هایی که دندان ها را بصورت یکجا بهم ثابت نگه می دارد که استخوان ها در آن قسمت خود را بسازند و دندان ها از حرکت ها و لقی هایی جلوگیری شود.
– معمولاً اسپیلینت ها می توانند در فک بالا و هم در فک پایین قرار گیرند. به این صورت که به نزدیک شدن فک بالا و پایین کمک می کنند تا بهم جفت شوند و معمولاً این نوع اسپیلینت ها در درمان ناهنجاری های مفصل گیجگاهی استفاده می شوند.
کلیه حقوق این وبسایت محفوظ و متعلق به دکتر بهادر درانی می‌باشد.
به این مقاله امتیاز دهید